Paradise now

„Paradise now” reż. Hany Abu-Assa, 2005  

„Paradise Now” zgarnął w 2006 roku mnóstwo nagród, w tym prestiżowego Złotego Globa za najlepszy film nieanglojęzyczny. Z oczywistych przyczyn nie wszedł na ekrany kin w Izraelu. Z przyczyn niezrozumianych nie wszedł do kin polskich, mimo, że na specjalnych polskich pokazach organizowanych na rozmaitych festiwalach gromadził tłumy, zawsze prowokując przy tym dyskusje.

„Paradise Now” jest zapisem 36 godzin z życia dwóch przyjaciół: Saida i Khaleda. Znają się od dzieciństwa, spędzają wspólnie każdy dzień, razem pracują, znają doskonale swoje rodziny. Są zwykłymi młodymi mężczyznami. Lubią się obijać, poleżeć na trawie, zapalić sziszę, pogadać z dziewczyną. Nie, nie są zwykłymi młodymi mężczyznami. Są Palestyńczykami. W dniu kiedy ich poznajemy, dowiadują się, że nadszedł „ich czas” – zostali wyznaczeni do samobójczego ataku terrorystycznego. Dalsza część filmu pokazuje przygotowania i ostanie chwile przed dokonaniem ataku. Noc mogą spędzić w swoich rodzinnych domach, choć rodzina nie ma pojęcia, że ta noc będzie ich ostatnią. Z samego rana zostają wywożeni na granicę, skąd do centrum Tel Avivu przewozi ich już opłacony Izraelczyk. Jednak coś idzie nie tak, akcja zostaje odwołana, a w skutek nieporozumienia przyjaciele rozdzielają się. Zanim się odnajdą mijają godziny, podczas których każdy z nich zastanawia się nad tym co mieli właśnie zrobić.

Jest to film prosty, nawet skromny. Akcja momentami wlecze się i nuży. Nie o to jednak tu chodzi. Tu dramat rozgrywa się po cichu, w spokojnych scenach. Film porusza niesamowicie trudny temat. Temat, którego twórcy zazwyczaj boją się dotykać, bo jest jak uśpiony wulkan. Jak pokazać prawdę o konflikcie izraelsko – palestyńskim by nikogo nie obrazić, by nie stanąć po żadnej ze stron, by nie oceniać? Po prostu się nie da, ale czy to zwalnia z obowiązku mówienia o nim?

Reżyser odważnie podejmuje tę próbę. Powstał film, który jest stronniczy, ale dostaje się każdej ze stron. Bohaterowie żyją w paskudnych warunkach, na osiedlu jakich wiele w Palestynie, a i tak nie jest z nimi najgorzej bo przynajmniej mają pracę. Jakże ogromny jest kontrast między ich małymi, sypiącymi się chatkami a nowoczesnymi wieżowcami w Tel Avivie! Jakże inni ludzie chodzą po ulicach: inne ubrania, inne spojrzenia. Więc kim jest ten, który idzie do restauracji w centrum miasta, obwieszony ładunkami wybuchowymi? Ofiarą czy katem? Reżyser próbuje dać odpowiedź ustami jednego z bohaterów mówiącego ciągle o tym, że Palestyńczycy nie mogą się poddawać i muszą walczyć z okupantem. Nie jest to jednak wypowiedź, która przekonuje, bo powtarzana jest bez przerwy niczym wyświechtany frazes, jak jakiś totalny banał wmawiany młodym zamachowcom by uspokoić ich sumienie. Reżyser robi to celowo, w ten sposób ośmiesza metody walki, które nie zmieniły się od lat. Czy naprawdę jedyne na co stać Palestyńczyków to świadome wysyłanie swoich synów na śmierć? Z ironią pokazane jest czczenie bohaterstwa terrorystów samobójców, przejawiające się w kiczowatych plakatach z ich wizerunkami, które sami mogą przed śmiercią wybrać, czy nagrywanie ich pożegnalnej taśmy video. Są to sceny absurdalne, wywołujące wręcz śmiech i politowanie, ale obnażające także mechanizmy akcji terrorystycznych. Bo prawdziwi bojownicy, najwięksi radykałowie, jednym słowem Ci którzy krzyczą najgłośniej, nie idą się wysadzać w centrum izraelskiego miasta. Oni posyłają na takie akcje młodych i naiwnych chłopców. Ci nie wiedzą jeszcze, że ich śmierć nic nie zmieni, poza tym, że matka straci kolejnego mężczyznę w swojej rodzinie, że ich bohaterstwo będzie można obejrzeć na taśmie kupionej za tyle samo szekli co nagranie rozstrzelania zdrajcy.

W „Paradise Now” jak w rzeczywistości, nie ma happy endów, nie ma odpowiedzi, nie ma nadziei, że  z tego konfliktu jest jakieś łatwe wyjście. Zostajemy z obrzydzeniem do Izraelczyka, który bez skrupułów, za to za duże pieniądze wiezie swoim samochodem zamachowca na miejsce gdzie ten ma się wysadzić. Z obrzydzeniem do przywódców palestyńskich bojówek, którzy zaślepieni agresją nie widzą już żadnych innych dróg wyjścia z konfliktu niż przemoc. Z obrzydzeniem do świata, który z obawy przed rozzłoszczeniem którejś ze stron, nie chce się  w ten konflikt mieszać. Czy w tym wszystkim jest jakiś głos rozsądku? Owszem, jest nim młoda kobieta, może naiwna, ale w ten piękny sposób. Jednak kto w tak męskiej sprawie jaką jest wojna słucha kobiet?

Film obejrzałam na platformie iplex.pl: http://www.iplex.pl/filmy/paradise-now,3729